Gene quyết định bao nhiêu phần trăm chiều cao ?
- Theo Thư viện Quốc gia Hoa Kỳ, có khoảng 700 biến thể gen được xác định có ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao của con người. Những gen này bao gồm FBN1 (loạn sản âm, loạn sản geophysic, hội chứng Marfan), GH1 (thiếu hụt nội tiết tố tăng trưởng cô lập ), EVC (hội chứng Ellis-van Creveld, loạn sản Weyers acrofacial) và GPC3 (Simpson- Hội chứng Golabi-Behmel)…
- Chiều cao của bố mẹ có thể quyết định một phần tầm vóc của con cái. Nếu bố mẹ cao lớn, con cái sẽ được thừa hưởng nguồn gen có đặc tính chiều cao nổi bật. Ngược lại, khi bố mẹ đều thấp bé, chiều cao của con cũng bị ảnh hưởng đáng kể. Tuy nhiên, sự tác động của di truyền đến chiều cao không quá lớn, chỉ khoảng hơn 20%. Gần 80% còn lại bao gồm: Chế độ dinh dưỡng 32%, chế độ vận động 20%, thời gian nghỉ ngơi và môi trường sống 25%… mới quyết định trẻ có thể cao lớn hay không.
- Một đứa trẻ có bố mẹ thấp bé nhưng được chú ý chăm sóc khoa học ngay từ trong bụng mẹ đến hết tuổi dậy thì có thể cao lớn hơn những đứa trẻ có bố mẹ cao lớn nhưng lơ là trong việc chăm sóc chiều cao, sức khỏe. Ảnh hưởng của di truyền là rất nhỏ so với sự tác động của chế độ chăm sóc.
Di truyền chỉ quyết định 23% chiều cao
Do đó, dù bố mẹ chỉ sở hữu tầm vóc khiêm tốn nhưng nếu được chú ý thúc đẩy phát triển chiều cao đúng cách ngay từ nhỏ, con vẫn có thể cao lớn vượt trội khi trưởng thành. Đây là tin vui đối với những phụ huynh chỉ cao trung bình và đang rất quan tâm và mong muốn con cái có được chiều cao nổi bật.
Tham khảo thêm các yếu tố khác tại: Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao con người
Chiều cao của con phụ thuộc vào bố hay mẹ ?
- Như đã chia sẻ ở trên, di truyền chỉ tác động 23% đến chiều cao. Do đó, con cao hay thấp không phụ thuộc vào chiều cao của bố hay mẹ mà chịu sự tác động lớn nhất từ cách nuôi dưỡng, chăm sóc hằng ngày. Cho rằng bố mẹ thấp lùn con không thể cao lớn là hoàn toàn sai lầm.
- Dẫn chứng cụ thể nhất về sức ảnh hưởng của di truyền đến chiều cao không hề lớn là sự khác biệt chiều cao của người Hàn Quốc trước đây và bây giờ. Hiện tại, Hàn Quốc đang là một trong các cường quốc chiều cao ở châu Á với chiều cao trung bình của nam giới là 170.7cm, nữ giới là 1m57.4cm (số liệu năm 2017).
- Trong khi đó, vào trước năm 1900, nữ giới Hàn Quốc chỉ cao trung bình 1,42m và quốc gia này được xếp là một trong những nước lùn nhất thế giới. Dù có bà, mẹ là những người rất thấp nhưng thanh thiếu niên Hàn Quốc hiện nay đều sở hữu tầm vóc vượt trội so với mặt bằng chiều cao chung của khu vực châu Á.
- Người Nhật trước 1950 có chiều cao trung bình thấp hơn người Việt với nam giới cao 1m53, nữ giới 1m49. Hơn nửa thế kỷ sau, Nhật Bản đã vươn lên top đầu chiều cao châu Á với chiều cao 1m72 đối với nam và 1m58 ở nữ.
Nhật bản là quốc gia đầu tiên chứng minh được bố mẹ thấp lùn con vẫn có thể có được chiều cao vượt trội
- Để có được kết quả này, chính phủ Nhật Bản đã áp dụng nhiều chính sách thúc đẩy chiều cao mang tính toàn dân về chăm sóc dinh dưỡng khoa học, quan tâm đến bữa sáng, uống sữa mỗi ngày, phát triển mạnh mô hình câu lạc bộ thể thao, nghiên cứu và phát triển dòng sản phẩm bổ sung dinh dưỡng để cung cấp dưỡng chất dồi dào cho trẻ.
- Qua đó, tầm vóc của thế hệ sau đã có sự thay đổi đáng kể và giúp người Nhật thoát khỏi cái mác “Nhật lùn” không mấy vẻ vang. Rất nhiều quốc gia có chiều cao hạn chế đã và đang học hỏi các chiến lược tăng chiều cao đã thành công của Nhật Bản để cải thiện chiều cao.
- Tại khu vực Đông Nam Á, chiều cao người Việt chỉ xếp thứ 6, thấp hơn Singapore, Thái Lan, Brunei, Myanmar. Tuy nhiên, cơ hội thay đổi thứ hạng chiều cao cho người Việt vẫn rất lớn. TS, BS Trương Hồng Sơn – Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam nhận xét, chiều cao người Việt trong cuộc tổng điều tra dinh dưỡng quốc gia 2010 là những người sinh trước 1990, thời điểm kinh tế nước ta còn khó khăn, chương trình chăm sóc sức khỏe chưa được triển khai sâu rộng.
- Đến 2020, điều tra dân số được thực hiện lại, số liệu chiều cao lấy từ những người sinh năm 2000 trở đi, chiều cao trung bình khi được công bố có thể có sự tăng trưởng rõ rệt vì kinh tế đã phát triển, chăm sóc sức khỏe được chú trọng, các số liệu về suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ từ 2000 đến nay cũng chuyển biến tích cực qua từng năm.
Dù một trong hai người hoặc cả bố và mẹ có chiều cao khiêm tốn, các bạn cũng đừng quá lo lắng. Nếu chú trọng áp dụng các giải pháp nuôi con cao lớn ngay từ nhỏ con vẫn có cơ hội cao lớn vượt trội. Nhật Bản, Hàn Quốc đã làm được, nếu cố gắng Việt Nam chúng ta cũng sẽ làm được.
Bố mẹ thấp làm sao để con cao lớn ?
Để nâng cao tầm vóc cho trẻ em Việt Nam, Tiến sĩ Sơn cho biết cần triển khai những giải pháp toàn diện từ giai đoạn mang thai, dưới 5 tuổi, dậy thì đến hết tuổi cao. Trong đó, bố mẹ cần chú ý các yếu tố quan trọng sau:
Chế độ dinh dưỡng đầy đủ khoáng chất và vitamin
- Rất nhiều bà mẹ xây dựng thực đơn ăn uống hằng ngày cho con rất giàu protein, chất béo nhưng thiếu vắng hoặc không đáp ứng đủ nhu cầu vitamin và khoáng chất. Trong khi đó, nếu thiếu vitamin và khoáng chất, xương sẽ rất yếu, dễ gãy, chiều cao tăng chậm hoặc không tăng. Chế độ dinh dưỡng cân bằng, bổ sung đủ vi khoáng là nguyên tắc dinh dưỡng mà bố mẹ cần nhớ nếu muốn con cao lớn vượt trội.
- Các vi khoáng quan trọng gồm: Canxi, Vitamin D, sắt, kẽm, magie, phốt pho… Rau xanh và trái cây tươi là nguồn cung cấp các loại vitamin và khoáng chất dồi dào. Ngoài ra, hải sản như tôm, cua, cá hồi, cá ngừ hay các loại đậu cũng rất giàu Canxi, hỗ trợ xương chắc khỏe và phát triển nhanh, chiều cao tăng trưởng tốt.
- Thức ăn nhanh, các loại nước ngọt có ga bị xem là những thực phẩm calo rỗng, lượng calo cao nhưng ít dinh dưỡng, có thể trở thành “kẻ thù” của chiều cao. Ăn nhiều nhóm thực phẩm này trẻ có nguy cơ béo phì, dậy thì sớm nhưng chiều cao hạn chế. Nguy hiểm hơn, rất nhiều trẻ em đang rất yêu thích các thực phẩm này và sử dụng thường xuyên. Bố mẹ cần theo dõi và kiểm soát thói quen tiêu thụ thức ăn nhanh của con nếu mong muốn con cao lớn hết tiềm năng.
Bổ sung vitamin và khoáng chất dồi dào giúp con cao lớn dù bố mẹ thấp lùn
- Trẻ em và thanh thiếu niên hiện nay dành phần lớn thời gian cho việc học tập, đến trường, mỗi ngày trẻ có thể ăn tại trường từ 2-3 bữa. Do đó, bữa ăn học đường cũng đóng góp quan trọng vào sự phát triển tầm vóc.
- Học hỏi Nhật Bản, Hàn Quốc, từ năm 1990 Thái Lan đã bắt đầu triển khai chương trình chú trọng đầu tư vào bữa ăn học đường, Trung Quốc triển khai từ 1987. Những quốc gia khác tại Đông Nam Á cũng áp dụng các chính sách bổ sung vi chất cho phụ nữ mang thai, hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe cho trẻ em. Việt Nam chúng ta mới bắt đầu thử nghiệm chính sách bữa ăn học đường cho học sinh tại 3 thành phố lớn: Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng từ 2012, chậm hơn rất nhiều so với những nước trong khu vực.
- Không những thế, TS. BS Trương Hồng Sơn cho biết bữa ăn học đường của trẻ em Việt Nam khá đơn điệu, cơ bản vẫn có đủ 4 nhóm dưỡng chất nhưng đạm chủ yếu vẫn là thịt lợn, thực đơn lặp lại, cách chế biến lặp lại, rau xanh chưa thực sự đa dạng nên nguy cơ thiếu hụt vi khoáng vẫn rất cao. Do đó, bố mẹ nên có sự bàn bạc với nhà trường trong việc xây dựng thực đơn dinh dưỡng tại trường, đảm bảo con có được những bữa ăn vừa ngon miệng, vừa đủ chất, hỗ trợ chiều cao tăng trưởng tốt.
- Ngoài thực phẩm, bố mẹ có thể học hỏi người Nhật cho con sử dụng thêm viên uống bổ sung dinh dưỡng để cung cấp vitamin và khoáng chất thiết yếu giúp chiều cao tăng trưởng tốt.
- Sản phẩm này cung cấp đa dạng dinh dưỡng, đặc biệt là nhóm vi khoáng thiết yếu, được điều chế bằng công nghệ hiện đại, kích thước siêu nhỏ nên cơ thể hấp thu dễ dàng, hỗ trợ hệ xương và chiều cao phát triển nhanh hơn.
- Dù được biết đến đầu tiên tại Nhật nhưng Mỹ là quốc gia có nhiều dòng sản phẩm bổ sung dinh dưỡng có lợi cho chiều cao được ưa chuộng nhất hiện nay. Để mua được hàng Mỹ chính hãng, an toàn, phụ huynh nên cân nhắc chọn sản phẩm của các nhãn hiệu uy tín, công thức an toàn, đã được các tổ chức giám định chất lượng uy tín như Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấp giấy chứng nhận, xác nhận lưu hành tự do toàn quốc tại Việt Nam.
Xây dựng môi trường sống tốt
Để trả lời cho thắc mắc " Bố mẹ thấp lùn con có cao được không ?" thì xây dựng một môi trường sống tốt là một trong những đáp án hoàn hảo.
- Môi trường sống tại Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, cùng với sự phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa, khiến môi trường đất, nước, không khí bị ô nhiễm, tác động xấu đến sức khỏe của trẻ, dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, tiêu chảy…
- Do đó, bố mẹ cần chú ý xây dựng môi trường sống lành mạnh, bảo vệ không gian sống cho bản thân và con em mình để giúp các em tăng trưởng chiều cao tối đa. Trẻ được lớn lên trong gia đình vui vẻ, hạnh phúc, được bảo vệ khỏi các tác hại từ ô nhiễm môi trường đất - nước - không khí - tiếng ồn, ảnh hưởng từ xã hội, internet, sẽ giúp trẻ có sức khỏe tốt, giảm nguy cơ bệnh tật, hội chứng tâm lý, tăng trưởng thể chất và trí tuệ thuận lợi.
- Hoàn cảnh gia đình có tác động trực tiếp đến sự phát triển thể chất, sức khỏe, nhận thức của trẻ. Được lớn lên trong gia đình hạnh phúc, nhận được nhiều sự quan tâm từ bố mẹ, được giáo dục trong môi trường tốt, trẻ sẽ có những điều kiện tốt nhất để tăng trưởng chiều cao, cân nặng, hình thành tính cách tốt. Do đó, bên cạnh việc chú ý xây dựng cho con một môi trường sống tốt, an toàn, bố mẹ cũng nên có trách nhiệm hơn trong cuộc sống cá nhân, cách cư xử với con cái nếu mong muốn con cao lớn vượt trội và trở thành người có ích cho xã hội.
Khuyến khích trẻ tham gia các môn học năng khiếu từ nhỏ
- Mỗi đứa trẻ đều có thế mạnh, năng khiếu riêng. Có trẻ chơi thể thao giỏi, có trẻ thích vẽ, nhiều em lại thích đàn hát… Mỗi hoạt động đều có thể mang đến thành tựu và giúp trẻ có được cuộc sống tốt đẹp nếu đúng sở trường được định hướng bồi dưỡng phù hợp. Khi bố mẹ ngăn cấm con phát triển năng khiếu, bắt con phải theo đuổi một lĩnh vực mà con không có năng lực, không yêu thích có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, thể chất thậm chí là cả tương lai của trẻ.
- Đặc biệt, nếu con yêu thích các hoạt động thể thao như bóng chuyền, bóng đá, bóng rổ, cầu lông… bố mẹ nên tạo điều kiện cho con rèn luyện thường xuyên vì những bộ môn này giúp xương chắc khỏe hơn, tăng chiều cao hiệu quả. Khi vận động, tuyến yên sẽ được kích thích sản sinh ra nhiều nội tiết tố tăng trưởng hơn. Mặt khác, rèn luyện thể chất giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng hiệu quả, tăng sự linh hoạt, dẻo dai cho hệ xương, nâng cao sức đề kháng, phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm.
- Tuy nhiên, hệ thống cơ sở vật chất phục vụ cho vận động thể thao tại Việt Nam vẫn còn khá thô sơ, thiếu thốn, chưa thể hỗ trợ tốt nhất cho quá trình tập luyện các bộ môn thể thao có lợi cho chiều cao của trẻ. Sự quan tâm của nhà trường, xã hội đối với giáo dục thể chất học đường vẫn còn hạn chế, tập trung gần như tối đa cho giáo dục trí tuệ trong khi trẻ chỉ có 20 năm đầu đời để cải thiện chiều cao.
Khuyến khích con phát triển năng khiếu tự do khi bố mẹ thấp lùn muốn con cao lớn vượt trội
Chế độ nghỉ ngơi phù hợp
- Ngủ sớm và ngủ đủ giấc hằng ngày rất có lợi cho sự phát triển chiều cao của trẻ. Khi ngủ sâu giấc trong khung giờ từ 23-01h sáng, tuyến yên sẽ tiết ra lượng nội tiết tố tăng trưởng đạt đỉnh, thúc đẩy xương và nhiều hệ cơ quan phát triển tốt, trẻ có được chiều cao tốt. Nếu ngủ muộn, thiếu ngủ, ngủ không ngon giấc, chiều cao của con kém phát triển do lượng nội tiết tố tăng trưởng ít. Đồng thời, sức khỏe của con cũng bị ảnh hưởng đáng kể do thời gian và chất lượng giấc ngủ cũng chi phối đến hoạt động của hệ tiêu hóa, miễn dịch, não bộ của trẻ.
- Hệ xương cũng chủ yếu phát triển dài ra khi trẻ nghỉ ngơi, ngủ đúng tư thế. Bố mẹ nên hướng dẫn con ngủ ở tư thế nằm thẳng, tay chân duỗi thẳng không co gập, sử dụng gối kê đầu thấp. Để con phát triển chiều cao thuận lợi và chủ động hơn trong cuộc sống, ngủ riêng sẽ là lựa chọn tối ưu hơn thay vì ngủ chung với bố mẹ, anh chị em. Điều kiện kinh tế cho phép, bố mẹ có thể chuẩn bị cho con một phòng ngủ thoáng, sạch, ít tiếng ồn để con thoải mái học tập, thư giãn và có được giấc ngủ ngon hơn mỗi đêm.
- Mỗi ngày, con cần ngủ đủ từ 8-10 tiếng, giờ đi ngủ tốt nhất nên từ 21-22h, đảm bảo rằng 23h con đã bước vào trạng thái ngủ sâu giấc hoàn toàn, hỗ trợ tuyến yên sản sinh nội tiết tố tăng trưởng thuận lợi.
Ngủ sớm và ngủ đủ giấc mỗi ngày giúp con cao lớn vượt trội
Dành nhiều thời gian bên con
- Sự quan tâm, yêu thương của bố mẹ sẽ tác động rất lớn đến sự phát triển thể chất, trí tuệ, nhân cách của một đứa trẻ. Dành nhiều thời gian bên con, chuẩn bị cho con những bữa ăn giàu dinh dưỡng, cùng con vận động thể thao, cùng con đi ngủ, đứa trẻ sẽ cảm nhận được sự che chở, bảo vệ của bố mẹ đối với mình, vui vẻ, hạnh phúc và khỏe mạnh hơn. Đây là nền tảng quan trọng giúp chiều cao con tăng trưởng tốt hơn.
- Nếu điều kiện công việc, cuộc sống không cho phép, bố mẹ cũng cần tranh thủ tối đa thời gian để ở bên con nhiều nhất có thể, nhất là những dịp quan trọng với con như: Lễ khai giảng, lễ tổng kết, buổi biểu diễn, cuộc thi đấu, lễ vinh danh… để con luôn an tâm rằng bố mẹ luôn song hành cùng mình trong cuộc sống. Tâm lý thoải mái có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình phát triển chiều cao tự nhiên của mỗi đứa trẻ.
- Đừng quá lo lắng nếu bản thân chỉ có chiều cao hạn chế và loay hoay với câu hỏi bố mẹ lùn con có cao được không. Dù bố mẹ thấp lùn con vẫn có thể cao lớn nổi bật nếu được chăm sóc dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ và nhận được nhiều sự yêu thương, quan tâm từ gia đình. Chúc các bậc phụ huynh vui vẻ, hạnh phúc và gặt hái được thành tựu trong hành trình nuôi con cao lớn.
