Ở mỗi độ tuổi, trẻ có những bước ngoặt phát triển chiều cao, cân nặng khác biệt. Lên 1 tuổi trẻ đã bắt đầu có những thay đổi rõ rệt về thể chất, kỹ năng vận động, phản xạ, chế độ dinh dưỡng khác với thời kỳ sơ sinh. Trong bài viết này, hãy cùng Nubest.vn tìm hiểu về chế độ dinh dưỡng cho bé lên 1 tuổi nhé!
Theo các nghiên cứu thực tế, chiều cao và cân nặng của bé lên 1 tuổi có những sự thay đổi nhất định. Nguyên nhân này đến tính di truyền, chế độ dinh dưỡng, giới tính, môi trường sinh sống, chế độ ăn uống, vận động. Đánh giá chung của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trẻ 1 tuổi bé nam sẽ có chiều cao đạt chuẩn dao động trong khoảng từ 74,5 - 82,9cm. Với chiều cao chuẩn này, bé nam sẽ có cân nặng tương ứng là 9,6kg.
Trẻ lên một thay đổi rõ rệt về thể chất, kỹ năng vật động và phản ứng linh hoạt
Trái ngược lại với các bé trai, bé gái sẽ có các chỉ số và cân nặng thấp hơn do cấu tạo khung xương của cơ thể. Trong đó, chiều cao chuẩn của bé gái sẽ dao động trong khoảng từ 74,0 - 81,7cm, cân nặng tương ứng là 8,9kg. Tuy nhiên, đây chỉ là một con số mang tính chất tham khảo, bởi tuỳ theo nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan chiều cao và cân nặng sẽ có sự thay đổi nhất định.
Để tối ưu các chỉ số về sức khỏe của trẻ, cha mẹ nên tham khảo thêm các thông tin sức khỏe chính thống, lắng nghe và chia sẻ với các chuyên gia dinh dưỡng, bác sĩ. Mỗi đứa trẻ đều có sự phát triển không giống nhau, thế nên cha mẹ không nên so sánh hãy chú ý việc theo dõi biểu đồ tăng trưởng riêng của con. Nhờ vào đó, cha mẹ sẽ có kế hoạch chăm sóc và nuôi dưỡng phù hợp với thể trạng của trẻ.
Khi được một tuổi, trẻ sẽ chuyển từ chế độ ăn chủ yếu dựa vào sữa mẹ hoặc sữa công thức sang chế độ ăn dặm đa dạng nhiều loại thực phẩm hơn trước. Điều quan trọng là cẩn nhắc lựa chọn và cung cấp nhiều loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng để hỗ trợ sự tăng trưởng và phát triển của trẻ. Dưới đây Nubest.vn sẽ gợi ý một số hướng dẫn chung cho cha mẹ trong quá trình ăn dặm phù hợp cho trẻ:
Nuôi con bằng sữa mẹ hoặc bú sữa công thức có thể tiếp tục là nguồn dinh dưỡng chính. Mẹ có thể chọn lựa thêm cho con các loại sữa công thức, sữa động vật hay thực vật phù hợp với độ tuổi và nhu cầu dinh dưỡng của trẻ lên 1 tuổi. Để tạo ra nguồn sữa chất lượng và dồi dào, người mẹ cần lưu ý chế độ dinh dưỡng đa dạng, hạn chế các loại thực phẩm có hại, chăm chỉ vận động, nâng cao sức đề kháng tốt.
Sữa mẹ vẫn là nguồn thức ăn chính đảm bảo dưỡng chất cho trẻ
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều nhãn hiệu bột ăn dặm thích hợp cho trẻ 1 tuổi. Với những bột ăn dặm đầu tiên, cha mẹ có thể cho trẻ thử với một hàm lượng nhỏ xen kẽ bổ sung với sữa mẹ hoặc sữa công thức. Ở những bữa ăn trải nghiệm đầu tiên, bạn nên chọn các loại bột ăn dặm có vị ngọt từ thiên nhiên từ các nguyên liệu từ bột gạo, ngũ cốc, yến mạch, trái cây. Sau một vài tháng trẻ đã quen, cha mẹ có thể chuyển sang các vị mới cùng hương vị mặn từ các loại rau xanh, cá, thịt. Trong quá trình này cha mẹ cũng có thể bổ sung thêm cho con một vài giọt dầu oliu hay vitamin giúp bé tăng cường sức đề kháng và miễn dịch.
Lên 1 tuổi trẻ bắt đầu tập quen với chế độ ăn dặm đa dạng các nhóm thực phẩm
Ngoài các loại bột ăn dặm, cha mẹ cũng có thể có bé khám phá thêm nhiều loại thức ăn và hương vị. Với các loại cháo, sinh tố, trái cây xay nhuyễn để giúp trẻ vừa cảm nhận hương vị, dễ tiêu hoá, dễ hấp thụ và cung cấp các vi khoáng cần thiết để cơ thể phát triển tối ưu. Một lưu ý trong quá trình cho bé trải nghiệm các loại thực phẩm nên chú ý hạn chế nêm nếm quá nhiều gia vị. Điều này sẽ gây ra những ảnh hưởng về khẩu vị và sức khỏe của trẻ trong tương lai, ưu tiên hương vị tự nhiên từ thực phẩm tươi sạch.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, độ tuổi lên 1 chế độ dinh dưỡng của trẻ đóng vai trò khá quan trọng và cần được cha mẹ lưu ý và chọn lựa thực phẩm phù hợp.
Sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng quý giá, cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu, các yếu tố miễn dịch và sự thoải mái. Nó đặc biệt giàu chất béo hỗ trợ phát triển trí não. Các bà mẹ vẫn có thể tiếp tục cho con bú sữa mẹ sau năm đầu tiên nếu cả mẹ và con đều sẵn lòng. Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến nghị cho con bú ít nhất trong năm đầu tiên, đây là điều kiện để giúp trẻ có một hệ miễn dịch và đề kháng vững vàng. So với những trẻ không được bú sữa mẹ sẽ có nguy cơ mắc các bệnh lý về miễn dịch và đề kháng cao hơn những trẻ được cung cấp sữa mẹ đầy đủ.
Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, tần suất cho con bú có thể giảm nhưng tầm quan trọng của sữa mẹ không hề giảm đi. Các mẹ hãy đặt mục tiêu cho con bú ít nhất 3 - 4 lần mỗi ngày. Việc thay thế sữa mẹ bằng các loại sữa công thức sẽ giúp mẹ tiết kiệm thời gian và công sức khá nhiều. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hàm lượng dinh dưỡng trong sữa công thức không ưu việt như sữa mẹ với các kháng thể và dưỡng chất có lợi cho quá trình phát triển của trẻ trong những năm đầu đời.
Khi trẻ tỏ ra thích thú và sẵn sàng khám phá các loại thức ăn mới lạ, thường là khoảng sáu tháng, cha mẹ có thể bắt đầu cho ăn thức ăn đặc. Lưu ý, các mẹ vẫn nên tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ hoặc sữa công thức cùng với thức ăn dặm. Đảm bảo chế độ ăn uống cân bằng bằng cách cung cấp nhiều loại thực phẩm, bao gồm trái cây, rau, ngũ cốc, protein và sữa.
Ở độ tuổi lên 1 răng của trẻ vẫn chưa mọc hoàn thiện, thế nên thức ăn cần được xay nhuyễn, nghiền nát giúp trẻ dễ tiêu hoá
Cha mẹ có thể linh hoạt dần dần chuyển đổi từ thực phẩm xay nhuyễn sang thực phẩm có kết cấu và dai hơn. Điều này giúp cho trẻ phát triển kỹ năng nhai và nuốt. Trong quá trình chế biến, cha mẹ nên tránh thêm đường và quá nhiều muối vào thức ăn dặm của trẻ. Hãy chọn lựa cung cấp thực phẩm nguyên chất, giàu chất dinh dưỡng thay vì đồ ăn nhẹ đã qua chế biến.
Trong quá trình bổ sung dinh dưỡng cho bé, cha mẹ nên lưu ý bổ sung các dưỡng chất quan trọng cần thiết cho trẻ. Đầu tiên, hãy đảm bảo cung cấp đủ lượng thực phẩm giàu chất sắt như thịt, ngũ cốc tăng cường và các loại đậu để hỗ trợ phát triển nhận thức.Thứ hai, bổ sung các loại thực phẩm giàu hàm lượng canxi, vitamin D, vitamin K cho trẻ từ rau xanh, hải sản, sữa, phô mai. Thứ ba, cung cấp nhiều loại trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt giàu chất xơ để thúc đẩy quá trình tiêu hóa khỏe mạnh. Và cuối cùng, hãy đảm bảo lượng nước bổ sung hằng ngày cho trẻ.
Lượng thức ăn mà trẻ 1 tuổi ăn có thể khác nhau tùy theo từng trẻ, vì nhu cầu và khẩu vị của từng trẻ là khác nhau. Thông thường, trẻ 1 tuổi sẽ ăn khoảng ba bữa chính mỗi ngày gồm bữa sáng, bữa trưa và bữa tối. Với bữa sáng cung cấp những phần nhỏ thức ăn giàu chất dinh dưỡng giúp trẻ nạp đủ năng lượng cho cơ thể hoạt động, vui chơi. Cha mẹ có thể cho trẻ ăn dặm với cháo kết hợp với việc uống sữa với hàm lượng vừa phải. Bữa trưa và bữa tối sẽ bao gồm hỗn hợp protein, ngũ cốc, trái cây và rau quả. Ví dụ, một khẩu phần bột ăn dặm, trái cây mềm, rau củ cắt miếng nhỏ. Giữa các bữa ăn, cha mẹ có thể xen kẽ cho trẻ bổ sung thêm sữa mẹ hoặc sữa công thức.
Ngoài các bữa ăn chính, trẻ 1 tuổi có thể ăn thêm 1-2 bữa phụ mỗi ngày. Các lựa chọn ăn nhẹ lành mạnh bao gồm những miếng trái cây nhỏ, khối pho mát hoặc bánh quy giòn làm từ ngũ cốc nguyên hạt. Cha mẹ nên lưu ý kiểm soát khẩu phần ăn cho trẻ, bởi ở độ tuổi này dạ dày trẻ còn quá nhỏ. Việc ăn quá no có thể khiến con dễ nôn trớ, mệt mỏi và gia tăng áp lực xử lý thức ăn cho hệ tiêu hoá. Ngoài chế độ ăn, cha mẹ đừng quên cung cấp nước thường xuyên trong ngày cho trẻ. Hạn chế việc cho trẻ uống nước quá nhiều nước ép trái cây do có hàm lượng đường cao, dễ gia tăng nguy cơ thừa cân, béo phì.
Cha mẹ nên cho trẻ trải nghiệm thoải mái trong việc cầm nắm, thưởng thức và cảm nhận hương vị của từng loại thức ăn
Hãy chú ý, đây là những hướng dẫn chung và nhu cầu cá nhân của từng trẻ có thể khác nhau. Cha mẹ nên để ý đến các dấu hiệu đói và no của trẻ và quản lý khẩu phần ăn phù hợp với nhu cầu ăn uống của trẻ. Tuyệt đối không cho trẻ thử trải nghiệm các loại thực phẩm lạ, các cách chế biến nướng, chiên có hại cho sức khoẻ và hệ tiêu hoá còn non nớt của con.
Trong quá trình lên thực đơn cho trẻ 1 tuổi, cha mẹ nhớ rằng sở thích cá nhân và nhu cầu ăn kiêng của mỗi bé có thể khác nhau. Vì vậy, hãy điều chỉnh khẩu phần và lựa chọn dựa trên khẩu vị của trẻ và bất kỳ cân nhắc cụ thể nào về sức khỏe. Ngoài ra, hãy lưu ý đến bất kỳ khả năng dị ứng nào mà trẻ có thể mắc phải và điều chỉnh thực đơn cho phù hợp. Hãy cùng Nubest.com tham khảo thực đơn dinh dưỡng cho trẻ 1 tuổi ngay sau đây nhé!
BẢNG
Khi lên thực đơn ăn uống cho trẻ 1 tuổi, điều quan trọng là phải lưu ý đến một số loại thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh do có hại hoặc nguy cơ nghẹt thở cho trẻ nhỏ.
- Mật ong: Tránh cho trẻ sử dụng mật ong quá 30g/ngày, việc sử dụng quá nhiều có thể khiến trẻ béo phì, tăng lượng đường, ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng.
- Sữa bò, sữa đậu nành: Với hệ tiêu hoá còn quá non nớt chưa thể hấp thụ hoàn toàn các dưỡng chất, axit amin có trong sữa bò và sữa đậu nành. Thế nên, cha mẹ cần ưu tiên sữa mẹ hoặc các loại sữa công thức chuyên biệt dành cho trẻ lên 1 tuổi.
- Thực phẩm và đồ uống nhiều đường: Hạn chế ăn đồ ăn nhẹ có đường, kẹo và đồ uống ngọt. Ăn quá nhiều đường có thể góp phần gây ra các vấn đề về răng miệng và có thể tạo ra thói quen ăn uống không lành mạnh.
Bánh kẹo chứa lượng đường cao ảnh hưởng đến khẩu vị ăn uống và gia tăng nguy cơ béo phì ở trẻ nhỏ
- Thực phẩm chế biến: Giảm thiểu việc tiêu thụ thực phẩm đã qua chế biến nhiều, có thể chứa nhiều muối, chất bảo quản và chất phụ gia. Lựa chọn thực phẩm nguyên chất, tự nhiên bất cứ khi nào có thể.
- Các thức ăn có kích thước lớn, cứng: Hãy thận trọng với những thực phẩm có nguy cơ gây nghẹn. Tránh cho trẻ ăn xúc xích, bỏng ngô, các loại hạt, kẹo cứng và các thực phẩm nhỏ, trái cây cần được cắt nhỏ.
- Thực phẩm mặn: Hạn chế thực phẩm có nhiều muối, vì ăn quá nhiều muối sẽ không phù hợp với trẻ nhỏ. Tránh thêm muối vào bữa ăn của họ.
- Một số loại cá: Hãy thận trọng với các loại cá có thể chứa hàm lượng thủy ngân cao, chẳng hạn như cá chép, cá rô phi, cá ngừ, cá thu vua và cá ngói. Chọn các loại cá có hàm lượng thủy ngân thấp như cá hồi, cá mòi, cá tuyết…
Lưu ý một vài loại cá chứa hàm lượng thuỷ ngân cao nên ít sử dụng chế biến cho trẻ
Đối với hệ tiêu hoá còn khá non nớt, dễ bị nhiều tác nhân bên ngoài ảnh hưởng và gây ra nhiều nguy cơ tiềm ẩn đến sức khỏe, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý đến chế độ dinh dưỡng cho trẻ trong độ tuổi này.
Cha mẹ trong quá trình bổ sung dinh dưỡng cho trẻ cần nghiêm túc thực hiện một số lưu ý như sau:
- Cung cấp một chế độ ăn uống cân bằng, bao gồm nhiều loại thực phẩm từ các nhóm thực phẩm khác nhau như trái cây, rau, ngũ cốc, chất đạm và sữa.
- Chọn ngũ cốc nguyên hạt như bánh mì nguyên hạt, gạo lứt và yến mạch để bổ sung chất xơ và chất dinh dưỡng.
- Khuyến khích chất béo lành mạnh chẳng hạn như trái bơ, dầu ô liu, dầu mè để hỗ trợ phát triển trí não.
- Cho trẻ tiếp xúc và làm quen dần dần với nhiều loại kết cấu thức ăn khác nhau để giúp phát triển kỹ năng nhai và nuốt.
- Khuyến khích uống nước suốt cả ngày. Hạn chế uống nước trái cây và tránh đồ uống có đường.
Đảm bảo cung cấp hàm lượng nước phù hợp cho trẻ mỗi ngày ngoài sữa mẹ
- Chú ý đến khẩu phần ăn phù hợp với trẻ 1 tuổi. Bổ sung những bữa ăn nhỏ, khẩu phần vừa phải có thể thích hợp hơn những bữa ăn lớn.
- Đảm bảo bổ sung các thực phẩm giàu chất sắt, chẳng hạn như thịt nạc, ngũ cốc tăng cường và các loại đậu, để hỗ trợ phát triển nhận thức.
- Giảm thiểu việc ăn các thực phẩm chứa nhiều đường và muối. Tránh thêm muối vào bữa ăn.
- Quan sát mọi dấu hiệu của trẻ khi tiêu thụ từng loại thực phẩm mới. Nếu gia đình có tiền sử dị ứng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa.
- Tạo một môi trường ăn uống an toàn, đảm bảo rằng trẻ ngồi ăn và được giám sát từ người lớn. Tuyệt đối không nuông chiều hay tập cho trẻ có thói quen xem điện thoại, nghịch đồ chơi, chạy nhảy trong bữa ăn
- Lên kế hoạch cho các bữa ăn chính và bữa ăn nhẹ thường xuyên để đáp ứng nhu cầu năng lượng và chất dinh dưỡng của trẻ. Hãy chú ý đến dấu hiệu đói và no của trẻ.
- Cha mẹ nên cắt thức ăn thành từng miếng nhỏ, phù hợp kích thước miệng của trẻ, tránh việc trẻ tiêu thụ các miếng thức ăn lớn khiến trẻ dễ bị mắc nghẹn, nghẹt thở.
Sơ chế kỹ và cắt nhỏ trái cây thành từng miếng vừa ăn phù hợp với kích cỡ miệng của trẻ
Bên cạnh những việc cha mẹ cần nên làm khi lên kế hoạch dinh dưỡng cho con trong các bữa ăn, thì các phụ huynh cũng nên hạn chế những việc ảnh hưởng và gây nguy hiểm đến sức khỏe và khả năng tăng trưởng của trẻ:
- Nêm nếm đồ ăn của trẻ đậm đà, nhiều gia vị, hoặc nấu chung cùng các món trong bữa ăn của gia đình.
- Cho trẻ ăn các thức ăn dính, kích thước lớn, khó nuốt và khó tiêu hoá (các loại sốt bơ, cà chua bi, nho, chôm chôm, kẹo cứng, các loại hạt…
- Cho trẻ uống nước ép trái cây thay vì ăn trái cây trực tiếp.
- Dỗ trẻ nín khóc với các loại bánh kẹo.
- Ép trẻ ăn với khẩu phần ăn vượt nhu cầu cần bổ sung đối với cơ thể.
- Thay vì cho trẻ tập trung thưởng thức các món ăn, cha mẹ lại cho trẻ xem tivi, điện thoại thu hút sự chú ý của trẻ để cha mẹ dễ dàng đút thức ăn cho con hơn.
- Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, cha mẹ đã vội vàng chuyển sang chế độ ăn các đồ ăn cứng, đồ ăn đặc cho con chưa có trẻ có thời gian thích ứng.
- Không trang bị kiến thức lựa chọn thực phẩm chế biến cho trẻ. Chẳng hạn như các loại rau củ chứa dư lượng thuốc trừ sâu, các loại cá chứa hàm lượng thuỷ ngân cao, thịt heo có dư lượng thuốc tăng trưởng…
- Cho trẻ tiêu thụ các loại thực phẩm chế biến sẵn, ưu tiên cách thức nấu nướng như chiên, rán, nướng.
- Không chú ý và theo dõi các biểu hiện dị ứng hay khó chịu của trẻ khi tiêu thụ các loại thực phẩm mới.
Có thể thấy trong giai đoạn lên 1 tuổi, chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng rất lớn đến tiềm năng tăng trưởng và phát triển sức khoẻ tổng thể của trẻ. Bên cạnh các lưu ý trong bài viết, cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để được tư vấn dựa trên nhu cầu cụ thể của trẻ và bất kỳ mối lo ngại nào về dinh dưỡng và sự phát triển.
