Di truyền chỉ đóng góp 23% khả năng tăng chiều cao ở trẻ. Điều đó có nghĩa, nếu trẻ không đạt được chiều cao tốt là bạn đã không có sự tác động đúng cách từ 77% yếu tố còn lại. Đó là những nguyên nhân khiến chiều cao trẻ “dậm chân tại chỗ” mà chúng tôi đề cập ngay sau đây.
Chiều cao và cân nặng của trẻ tăng lên liên tục trong suốt giai đoạn phát triển, điều này cũng phản ánh tình trạng phát triển bình thường. Tốc độ tăng trưởng của mỗi nhóm tuổi cũng như từng cá thể trong mỗi nhóm có sự khác nhau nhưng cách biệt không quá lớn. Thế nhưng, khi chiều cao trẻ dần tụt xa hơn so với các bạn đồng trang lứa hoặc so với chuẩn độ tuổi, rất có thể trẻ đang rơi vào tình trạng chậm phát triển.
Tình trạng trẻ tăng trưởng chiều cao chậm có thể xuất phát từ những nguyên nhân nào?
Nếu con bạn trông thấp bé hơn những đứa trẻ khác trong cùng nhóm tuổi, chúng có thể gặp vấn đề về tăng trưởng. Do đó, có thể định nghĩa chậm phát triển chiều cao là tình trạng trẻ không phát triển với tốc độ bình thường so với độ tuổi của chúng.
Chậm phát triển chiều cao được xem là một vấn đề y tế nếu trẻ nhà bạn nhỏ hơn 95% trẻ em trong cùng độ tuổi. Trên thực tế, trẻ chậm phát triển chiều cao vẫn có chiều cao trong giới hạn bình thường, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng đã chậm lại.
Theo Healthline, trẻ chậm phát triển chiều cao có thể nhận biết thông qua những dấu hiệu sau đây:
- Trẻ có kích thước cánh tay hoặc chân không tương xứng với thân hình
- Trẻ có nồng độ nội tiết tố thyroxin thấp, thiếu năng lượng, khô da, khô tóc và táo bón
- Trẻ có nồng độ nội tiết tố tăng trưởng thấp, điều này có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển của khuôn mặt khiến trẻ trông khác so với bình thường
- Trẻ có thể có phân trong máu, tiêu chảy, táo bón, nôn mửa nếu nguyên nhân dẫn đến sự chậm phát triển là do các bệnh về dạ dày
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng phát triển chậm ở trẻ. Trong một số trường hợp, điều trị sớm có thể giúp trẻ đạt được tốc độ phát triển chiều cao bình thường hoặc cải thiện tình trạng ở mức tương đối.
Nếu cha mẹ hoặc các thành viên trong gia đình có tầm vóc thấp thì trẻ cũng sẽ phát triển chậm hơn so với bạn bè đồng trang lứa. Tình trạng tăng trưởng chậm do tiền sử gia đình không phải là một vấn đề y tế mà chỉ đơn giản là do di truyền.
Trẻ em mắc chứng này thường thấp hơn mức trung bình nhưng vẫn tiếp tục phát triển với tốc độ bình thường. Tình trạng này có thể chẩn đoán thông qua việc xác định tuổi xương.
Nếu tuổi xương nhỏ hơn so với tuổi thật có nghĩa là xương của trẻ sẽ trưởng thành với tốc độ chậm hơn so với tuổi. Trẻ cũng có xu hướng dậy thì muộn hơn với bạn các bạn đồng trang lứa. Điều này có thể khiến chiều cao trẻ tăng chậm ở tuổi thiếu niên nhưng vẫn bắt kịp chuẩn khi trưởng thành.
Khi tuổi xương nhỏ hơn tuổi thật, trẻ vẫn sẽ bắt kịp tốc độ phát triển chiều cao khi trưởng thành
Nội tiết tố tăng trưởng là một yếu tố quan trọng đối với sự phát triển chiều cao của trẻ. Sự tồn tại của nội tiết tố này kích thích tăng trưởng thông qua thúc đẩy hoạt động tăng sinh và bồi đắp của sụn. Trẻ bị thiếu nội tiết tố tăng trưởng một phần hoặc toàn bộ sẽ không thể duy trì tốc độ tăng trưởng khỏe mạnh.
Suy tuyến giáp cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng chậm phát triển chiều cao. Tuyến giáp chịu trách nhiệm giải phóng các nội tiết tố thúc đẩy sự phát triển bình thường. Khi tuyến giáp hoạt động kém, cơ thể hiển nhiên không thể phát triển bình thường.
Một số tình trạng bệnh tật cũng là một nguyên nhân gây rối loạn tăng trưởng ở trẻ, đặc biệt là chậm phát triển chiều cao.
- Hội chứng Turner (TS): Hội chứng TS khiến cơ thể trẻ không sử dụng nội tiết tố tăng trưởng một cách hiệu quả, dẫn đến chậm phát triển chiều cao
- Hội chứng Achondroplasia: Khi trẻ mắc hội chứng Achondroplasia, sụn không thể chuyển hóa thành xương
- Hội chứng Noonan: 50 - 70% trẻ mắc hội chứng Noonan đều có tầm vóc thấp do thiếu nội tiết tố tăng trưởng
- Hội chứng Russell-Silver (RSS): Đây là một hội chứng bẩm sinh khiến tốc độ tăng trưởng xương chậm, cơ thể bà khuôn mặt bất đối xứng
Hội chứng Achondroplasia một trong những nguyên nhân khiến trẻ rối loạn tăng trưởng
Một hệ xương khỏe mạnh là điều kiện để trẻ phát triển chiều dài nhanh chóng. Tuy nhiên, trong trường hợp trẻ mắc các bệnh về xương, khả năng phát triển chậm là điều khó tránh khỏi.
- Còi xương: Khi mắc bệnh này, xương của trẻ rất yếu, mềm và dễ gãy, chiều cao sẽ rất khó phát triển hoàn thiện
- Xương thủy tinh (bệnh giòn xương): Xương của trẻ khi mắc bệnh này thường rất giòn và dễ gãy dù chỉ bị tác động nhẹ
- Hoại tử xương: Căn bệnh này mang tính di truyền, xương yếu và dễ gãy, khả năng phát triển bình thường để đạt chiều cao lý tưởng là rất khó.
Dinh dưỡng là một phần quan trọng đối với sự phát triển chiều cao của trẻ ở bất kỳ độ tuổi nào. Khi được đáp ứng đầy đủ dinh dưỡng, cơ thể trẻ cũng có đầy đủ tiềm năng để phát triển một cách tối đa.
Hệ tiêu hóa chịu trách nhiệm tiêu hóa thức ăn, thẩm thấu dinh dưỡng để nuôi xương và cơ thể. Khi hệ tiêu hóa hoạt động kém dẫn đến nhu cầu dinh dưỡng không được đáp ứng, từ đó khiến trẻ tăng trưởng chậm.
Ngoài ra, trẻ chậm phát triển chiều cao còn có thể xuất phát từ tình trạng lối sống không khoa học, môi trường sống không lành mạnh và các yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao như dinh dưỡng, vận động, giấc ngủ không được đáp ứng.
Một loại thức uống khá quen thuộc và được rất nhiều trẻ em ưa chuộng hiện nay phải kể đến nước ngọt có ga, tuy nhiên, loại thức uống tưởng chừng thơm ngon này lại gây nên không ít ảnh hưởng xấu cho chúng ta, tác hại dễ thấy nhất là: làm hại men răng, gây sâu răng, rối loạn tiêu hóa, làm hỏng niêm mạc dạ dày và điều đáng nói nhất là gây “kìm hãm” quá trình phát triển chiều cao của con người.
Nhiều thống kê đã cho thấy, có tới 60% số người uống nước ngọt có ga quá nhiều sẽ khiến cho hệ xương khớp kém phát triển. Bởi lẽ, trong các loại nước có ga chứa axit photphoric – một chất không chỉ làm giảm khả năng hấp thụ canxi của cơ thể mà còn “bào mòn” đi lượng canxi cần thiết trong xương khiến hệ xương suy yếu, kém phát triển, làm tăng nguy cơ mắc bệnh xương khớp ở người cao tuổi.
Bên cạnh đó, trong nước ngọt có ga còn chứa khá nhiều lượng đường và khí carbon dioxide có thể khiến trẻ bị đầy bụng, khó tiêu, dẫn đến chán ăn, gây thiếu hụt dinh dưỡng, từ đó tác động xấu đến các cơ quan chức năng trong cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển chiều cao của con người.
Thay vì cho con uống nước ngọt có ga, bố mẹ hãy cho trẻ uống các thức uống tự nhiên như nước ép trái cây để bổ sung các vitamin cần thiết giúp tăng chiều cao tốt nhất.
Nước ngọt có gas có ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình phát triển chiều cao của trẻ
Nếu như thức ăn quá ngọt hoặc nhiều dầu mỡ sẽ làm giảm khả năng hấp thu Canxi, vitamin D, kích thích quá trình chuyển hóa đường thành mỡ, tăng nguy cơ béo phì, dễ mắc phải các bệnh tim mạch thì thức ăn mặn cũng sẽ làm tăng sự bài tiết của khoáng chất qua đường tiết niệu, làm giảm sự hấp thu vitamin, khoáng chất cần thiết.
Đây đều là những nguyên nhân gây cản trở quá trình phát triển chiều cao mà bố mẹ cần thực sự lưu ý hạn chế cho trẻ ăn đồ ngọt hoặc mặn hết mức có thể, thay vào đó chú trọng đến việc cho con ăn nhiều rau xanh, trái cây để bổ sung thêm nhiều dưỡng chất có lợi cho chiều cao phát triển vượt trội.
Ăn quá nhiều đồ ngọt và thức ăn nhiều dầu mỡ dẫn đến tăng cân và béo phì cùng những bệnh lý liên quan như tiểu đường
Nhiều phụ huynh quan niệm, càng cho con ăn nhiều thịt cá, con sẽ càng khỏe mạnh và phát triển tốt. Tuy nhiên, một chế độ dinh dưỡng hợp lý là không thiên về bất kỳ sản phẩm nào mà cần phải đảm bảo đầy đủ, cân đối các dưỡng chất cần thiết như: Tinh bột, đạm, béo, vitamin, khoáng chất có trong thịt, cá, trứng, sữa… để tiếp thêm năng lượng, giúp xương phát triển.
Nếu tập trung quá nhiều vào những thực phẩm giàu đạm, hệ tiêu hóa non nớt của trẻ sẽ phải làm việc mệt mỏi, gây rối loạn tiêu hóa, dễ dẫn đến táo bón, béo phì gây ảnh hưởng không nhỏ đến chiều cao của trẻ.
Ăn thừa chất hơn nhu cầu cơ thể có thể tác động xấu tới sức khỏe và thể lực của bạn với nhiều hậu quả tai hại như tăng cân, hại thận...
Việc ăn no trước khi đi ngủ sẽ khiến dạ dày phải hoạt động nhiều làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ. Trong khi đó thời điểm nghỉ ngơi là lúc các hormone tăng trưởng sản sinh nhiều nhất, thúc đẩy sự phát triển xương gấp ba lần so với lượng hormone kích thích tiết ra vào ban ngày, nhất là khi trẻ ngủ sâu, trong khoảng thời gian từ 23h đêm đến 2,3h sáng. Để đảm bảo không làm ảnh hưởng tới lượng hormone sinh trưởng khiến cơ thể khó đạt được chiều cao tối ưu thì phụ huynh cần phải chú ý ngay cả điều nhỏ nhặt này nhé.
Thói quen ăn no trước khi đi ngủ, cụ thể là ăn muộn hơn 20 giờ sẽ có những tác động xấu đến sức khỏe con người. Trước hết, nó sẽ gây quá tải cho hệ thống tiêu hóa của cơ thể
Như đã chia sẻ, giấc ngủ có tầm quan trọng không hề nhỏ với chiều cao. Vì vậy, dù là lý do gì dẫn đến thức khuya cũng sẽ khiến cho hàm lượng hormone tăng trưởng bị sụt giảm, làm ảnh hưởng đáng kể đến sự tăng trưởng chiều cao.
Không muốn trẻ thấp lùn chỉ vì giấc ngủ thì ngay từ lúc này, bố mẹ nên tập thói quen giúp con đi ngủ sớm trước 10h bằng cách tạo không gian phòng ngủ thoáng đãng, ánh sáng vừa phải, không để con tiếp xúc với thiết bị điện tử, có thể cho con nghe một bản nhạc nhẹ, massage cho con hoặc đọc một mẩu truyện ngắn…
Thống kê còn cho thấy thiếu ngủ còn dẫn đến các tình trạng khác như tiểu đường và tăng huyết áp. Bất ngờ nhất là mối liên quan giữa ngủ không đủ giấc và tỷ lệ tử vong. Ngủ ít hơn 5 tiếng một đêm làm tăng 15% nguy cơ tử vong, gây giảm sức đề kháng của cơ thể, gia tăng các bệnh tật.
Không ngẫu nhiên lại có câu “Muốn khỏe mạnh thì phải tập thể thao”. Bởi việc tập thể thao thường xuyên có ý nghĩa vô cùng quan trọng với sự hoạt động của các cơ quan trong cơ thể như giúp gia tăng tế bào, mang lại cho chúng ta cảm giác ngon miệng, hỗ trợ giấc ngủ tốt hơn. Tất cả điều này cộng hưởng lại sẽ mang đến cho người tập luyện thể thao một sức khỏe tốt, từ đó kích thích quá trình sản sinh hormone tăng trưởng, tạo điều kiện để chiều cao phát triển thuận lợi.
Hiện nay, có rất nhiều môn thể thao giúp tăng chiều cao có thể kể đến như: Bóng rổ, bóng chuyền, bơi lội, đạp xe… hay chỉ đơn giản là chạy bộ cũng góp phần không nhỏ trong việc làm săn chắc cơ bắp, giúp hệ xương phát triển tốt. Do đó, việc chúng ta không sở hữu được chiều cao lý tưởng là điều dễ hiểu nếu không xem trọng tập luyện thể thao mỗi ngày.
Không chỉ đơn thuần làm sức khỏe kém đi, lười vận động còn là nguyên nhân của rất nhiều loại bệnh khác nhau như: cao huyết áp, béo phì, bệnh xương khớp, làm giảm tuần hoàn máu, làm chậm quá trình trao đổi chất, khó ngủ
Vitamin D là một trong những dưỡng chất vô cùng cần thiết với hệ xương khớp, mặc dù nó không tác động trực tiếp đến xương, nhưng nó lại là “người vận chuyển” Canxi đến xương tốt nhất, khi Canxi hấp thụ vào xương sẽ giúp xương gia tăng cả chiều dài lẫn bề dày, hỗ trợ quá trình phát triển chiều cao diễn ra tốt hơn.
Nếu nói về nguồn cung cấp vitamin D dồi dào nhất thì không thể bỏ qua ánh nắng mặt trời, nhiều chuyên gia đã chỉ ra, chúng ta sẽ có nguy cơ loãng xương rất cao nếu có thói quen ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Bởi khi lượng vitamin D bị thiếu hụt, việc hấp thụ Canxi cũng sẽ khó khăn hơn, từ đó dẫn đến quá trình tăng trưởng chiều cao bị ngưng trệ.
Vì vậy, nên dành ra khoảng 15 – 20 phút mỗi ngày để tắm nắng vào buổi sáng sớm trước 8h hoặc buổi chiều muộn sau 16h để đảm bảo hấp thu Canxi tốt nhất vào cơ thể. Tránh các thời điểm có ánh nắng gay gắt sẽ dễ dẫn đến tình trạng cháy da, say nắng, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Cơ thể hấp thụ được canxi nhờ sự trợ giúp của vitamin D, do đó, việc bạn không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sẽ làm giảm sự hấp thụ canxi, gây suy yếu cấu trúc xương dẫn đến đau xương, yếu cơ, còi xương, loãng xương…
Bởi khi sử dụng chuột máy tính thường xuyên, sẽ dẫn đến co cơ, mất cân bằng hai bên đốt sống cổ do bên phải dùng lực quá nhiều. Nếu dùng máy tính trong thời gian dài sẽ dễ gây thoái hóa đốt sống cổ, chưa kể các tư thế ngồi nằm không đúng trên ghế sô pha dẫn đến cong vẹo cột sống, ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển chiều cao.
Nếu trẻ nhà bạn cũng đang gặp phải trường hợp này, bố mẹ cần có giải pháp giúp trẻ hạn chế sử dụng máy tính như khuyến khích trẻ tham gia vào các câu lạc bộ thể thao hay các hoạt động ngoại khóa. Đây là việc làm không chỉ giúp hình thành tư duy, tính cách tốt hơn mà còn đảm bảo sức khỏe và không gây hại cho chiều cao của trẻ.
Tiếp xúc với thiết bị điện tử thường xuyên là thói quen khá phổ biến với trẻ em Việt hiện nay. Ít ai biết rằng, tác hại của việc làm này không chỉ là đối với mắt mà còn ảnh hưởng đến độ thẩm mỹ vóc dáng, chiều cao.
Có rất nhiều bệnh làm ảnh hưởng đến hệ xương khớp của trẻ do thiếu Canxi như: Bệnh về nội tiết, suy yếu tuyến sinh dục, cường giáp trạng, bệnh thận…hay đơn giản chỉ là “ốm vặt” thường xuyên. Nếu trẻ gặp phải một trong những căn bệnh này sẽ khiến cho quá trình hấp thu dưỡng chất vào xương bị ảnh hưởng, từ đó gây cản trở quá trình tăng trưởng chiều cao.
Để đảm bảo sức khỏe tốt cho trẻ, bố mẹ cần có chế độ chăm sóc hợp lý, khắc phục những yếu tố kể trên, đồng thời bổ sung đầy đủ dinh dưỡng từ thức ăn kết hợp thực phẩm bảo vệ sức khỏe để tăng cường sức đề kháng, giúp hạn chế bệnh tật.
Một sức khỏe không tốt thường niên thiếu sẽ ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển chiều cao của trẻ
Một môi trường sống ô nhiễm, ẩm thấp, trẻ em hút thuốc thụ động, ồn ào, dịch bệnh… sẽ dễ khiến sức đề kháng của trẻ giảm, dễ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, mãn tính… cũng như hình thành nên lối sống sinh hoạt không tốt. Tất cả điều này tác động không nhỏ đến quá trình phát triển thể chất, chiều cao của trẻ. Vì vậy, ngoài các yếu tố trên, môi trường sống của là điều mà phụ huynh nên quan tâm để giúp hành trình cao lớn của trẻ được phát triển toàn diện về mọi mặt.
Theo một số nghiên cứu, trẻ em chiếm tỷ lệ cao bị mắc bệnh hen suyễn khi sống gần những khu vực bị ô nhiễm cao
Kế hoạch cải thiện của con sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển. Đối với những nguyên nhân như tiền sử gia đình, chậm phát triển thể chất, bác sĩ không khuyến khích bất kỳ phương pháp điều trị hoặc can thiệp nào. Đối với những nguyên nhân còn lại, các biện pháp điều trị hoặc can thiệp sâu có thể giúp trẻ bắt đầu cải thiện bình thường.
Nếu nguyên nhân khiến trẻ nhà bạn chậm phát triển chiều cao do thiếu hụt nội tiết tố tăng trưởng, cách cải thiện duy nhất là bổ sung nội tiết tố này cho cơ thể con bằng cách tiêm.
Tiêm nội tiết tố tăng trưởng là một cách điều trị chậm phát triển chiều cao do suy tuyến yên
Phương pháp điều trị này cần được duy trì trong vài năm liên tục cho đến khi trẻ có thể tiếp tục phát triển một cách bình thường. Quá trình tiêm nội tiết tố tăng trưởng cần có sự theo dõi của bác sĩ, chuyên gia y tế. Một điều đáng lưu ý là việc cải thiện chiều cao do thiếu nội tiết tố tăng trưởng chỉ mang lại hiệu quả khi thực hiện qua đường tiêm, không có hiệu quả thông qua đường uống.
Trong trường hợp, trẻ chậm phát triển chiều cao do suy tuyến giáp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để bù đắp lượng nội tiết tố bị thiếu này. Trong quá trình điều trị, bác sĩ sẽ theo dõi nồng độ nội tiết tố tăng tuyến giáp của trẻ thường xuyên.
Nếu nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển chiều cao là do hệ tiêu hóa hoạt động kém, cha mẹ có thể thể cải thiện bằng cách điều chỉnh bữa ăn và khẩu phần ăn, đồng thời hình thành cho trẻ thói quen ăn uống khoa học. Ghi nhanh 9 điều cần nhớ để cải thiện hoạt động của hệ tiêu hóa trẻ sau đây:
- Cho trẻ uống nhiều nước thường xuyên
- Thêm lá bạc hà, gừng, chanh và mật ong vào thức ăn để hỗ trợ tiêu hóa
- Cho trẻ ăn nhiều trái cây và rau để tăng cường chất xơ cải thiện hệ tiêu hóa
- Cho trẻ ăn các bữa ăn nhỏ, khoảng 2 - 3 giờ/lần để loại bỏ bớt axit thừ
- Hình thành cho trẻ thói quen ăn chậm, nhai kỹ để hệ tiêu hóa làm việc hiệu quả hơn
- Tránh những thực phẩm ăn liền chứa nhiều chất béo, đồ cay
- Không cho trẻ uống nước có cồn, nước ngọt
- Không cho trẻ ăn trước khi ngủ
Bên cạnh những cách cải thiện trên, cha mẹ cũng cần chú ý đến giấc ngủ và tần suất hoạt động thể chất của trẻ. Khuyến khích trẻ chơi thể thao, đồng thời đi ngủ vào 22h và ngủ ít nhất 8 tiếng mỗi đêm để khai thác tối đa tiềm năng sản sinh nội tiết tố tăng trưởng của tuyến yên để phát triển chiều cao vượt trội.
Điều chỉnh dinh dưỡng trong bữa ăn cho con cũng là điều cần thiết
Trong một số trường hợp, trẻ chậm phát triển chiều cao nếu được không được cải thiện kịp thời có thể khiến trẻ không đạt được chiều cao mong muốn. Để giúp trẻ cải thiện hiệu quả, cha mẹ đừng quên tìm hiểu kỹ lưỡng thông tin.
Không có bất kỳ loại thuốc chung nào có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng chậm phát triển chiều cao cho tất cả các nguyên nhân. Tùy thuộc vào nguyên nhân, các bác sĩ sẽ kê ra những đơn thuốc phù hợp. Chẳng hạn, tiêm bổ sung nội tiết tố tăng trưởng do suy tuyến yên hoặc kê đơn thuốc để cải thiện hoạt động của tuyến giáp.
Với trình độ khoa học công nghệ hiện đại ngày nay, việc chẩn đoán các căn bệnh có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao của trẻ khi còn là bào thai trong bụng mẹ. Trong suốt những năm đầu đời, cha mẹ nên cho trẻ kiểm tra sức khỏe định kỳ mỗi tháng để theo dõi sự phát triển bình thường của bé.
Trong suốt hành trình lớn lên, khi nhận thấy bé có những dấu hiệu như đã đề cập phía trên và tốc độ tăng chiều cao chậm (dưới 5cm mỗi năm khi trẻ từ 3 tuổi trở lên), cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa.
Chậm phát triển chiều cao có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như di truyền, chậm phát triển chiều cao tự nhiên hoặc do bệnh tật gây ra. Bên cạnh việc thực hiện các biện pháp cải thiện/điều trị theo tư vấn của bác sĩ, cha mẹ đừng quên chú ý đến dinh dưỡng trong bữa ăn của trẻ, đồng thời khuyến khích trẻ vận động và có giấc ngủ chất lượng. Trong một số trường hợp, việc điều trị có thể mang lại kết quả và giúp trẻ bắt kịp tốc độ phát triển so với chuẩn.
